Otyłość – co powinieneś o niej wiedzieć

Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się stały wzrost częstości występowania otyłości. Polskę również zalicza się do państw, które są dotknięte epidemią tej choroby. Nie należy tego problemu bagatelizować, zwłaszcza, że dotyczy on zarówno dorosłych jak i dzieci. W związku z powyższym postanowiłam napisać post, który będzie zawierał podstawowe informacje związane właśnie z otyłością. Dowiesz się w nim m.in. czym jest otyłość, jakie są jej rodzaje, jak się ją rozpoznaje, a także jak jej zapobiec i jak się ją leczy. 

Czym jest otyłość?

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nadwaga oraz otyłość to nieprawidłowe lub nadmierne nagromadzenie tłuszczu (u kobiet powyżej 30%, a u mężczyzn powyżej 25% masy ciała), które stanowi zagrożenie dla zdrowia. Otyłość według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 zalicza się do chorób i występuje pod numerem statystycznym E66. Jest to istotna informacja, która daje do zrozumienia, że otyłość jest problemem i należy ją leczyć. 

Jak się ją rozpoznaje? Otyłość a wskaźnik BMI

Otyłość można rozpoznać na podstawie wskaźnika BMI, który szczegółowo opisałam w poście pt. “Odchudzanie-na czym polega?”. Wskaźnik BMI określa stosunek masy ciała [kg] do wzrostu [m2 ]. Wylicza się go na podstawie odpowiedniego wzoru, a następnie interpretuje wynik, który mówi nam o tym czy mamy prawidłową masę ciała czy może występuje u nas niedowaga, nadwaga lub otyłość. Gdy wskaźnik BMI wynosi od 18,50 do 24,99 mamy prawidłową masę ciała, natomiast gdy zawiera się w przedziale od 25,00 do 29,99 wtedy możemy mówić o nadwadze. BMI, które jest wyższe, bądź równe 30 świadczy o tym, że chorujemy na otyłość. 

Jakie rodzaje otyłości wyróżniamy?

Istnieją różne podziały otyłości np. ze względu na przyczynę jej powstawania, stopień czy umiejscowienie tkanki tłuszczowej w ciele. 

My skupimy się teraz na podziale otyłości według umiejscowienia tkanki tłuszczowej w ciele. Wyróżniamy tutaj otyłość androidalną (brzuszną) typu jabłko oraz gynoidalną (pośladkowo-udową) typu gruszka. W jaki sposób rozpoznać dany typ otyłości? Pomocny jest w tym wskaźnik WHR (Waist to Hip Ratio), który określa proporcje pomiędzy talią a biodrami.  

Wzór na WHR wygląda następująco:

WHR = obwód talii/ obwód bioder

Gdy wartość WHR przekracza lub jest równy u kobiet 0,8, a u mężczyzn 1,0, wtedy możemy mówić o otyłości brzusznej, w której tkanka tłuszczowa odkłada się w okolicach pasa.

Gdy wartość WHR jest mniejsza 0,8 u kobiet i 1,0 u mężczyzn, wtedy mówimy o otyłości pośladkowo-udowej, w której tkanka tłuszczowa kumuluje się w okolicach pośladków i bioder. 

Bliskie najbardziej idealnym proporcjom są sylwetki charakteryzujące się wartością WHR równym 0,7. 

Czemu określenie typu otyłości może być pomocne? Daje informacje czy jesteśmy obarczeni większym ryzykiem niektórych chorób. Mianowicie osoby z otyłością typu brzusznego są bardziej narażone na wystąpienie powikłań naczyniowo-sercowych czy zespołu metabolicznego niż osoby z drugim typem. Dzieje się tak, ponieważ u tych osób dochodzi do kumulacji tkanki tłuszczowej wewnątrz jamy brzusznej. 

Instytut Żywności i Żywienia przygotował na ten temat artykuł “Dlaczego otyłość brzuszna stanowi zagrożenie dla zdrowia?”. Zachęcam do przeczytania. 

Jakie są przyczyny i konsekwencje otyłości

Zarówno przyczyn jak i konsekwencji otyłości może być wiele. W przypadku tych pierwszych należy pamiętać o jednej, najważniejszej rzeczy – nadmiar masy ciała występuje zawsze kiedy spożywamy za dużą ilość kalorii w stosunku do naszego zapotrzebowania. Jest to bezpośrednia przyczyna otyłości. Jeżeli przez większość czasu spożywamy mniej kalorii (i tym samym energii) z dietą niż potrzebuje nasz organizm, nie ma możliwości żebyśmy borykali się z nadmiarem kilogramów. Oczywiście zarówno na ilość spożywanych kalorii jak i na nasze zapotrzebowanie kaloryczne może mieć wpływ wiele rzeczy. Na podstawie powyższego można wywnioskować, że jednym z głównych czynników powodujących otyłość może być dieta – wysokokaloryczna, wysokotłuszczowa, przetworzona i jednocześnie uboga w warzywa, owoce i składniki mineralne, czyli typowy model diety współczesnej. Do przyczyn tej choroby można również zaliczyć m.in. siedzący tryb życia (brak aktywności fizycznej), przyjmowanie niektórych leków, zaburzenia endokrynologiczne czy uwarunkowania genetyczne. 

Do konsekwencji nadmiernej masy ciała zaliczamy przede wszystkim negatywny wpływ na zdrowie. Może być przyczyną wielu chorób i zaburzeń w tym nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, cukrzycy, insulinooporności, a także depresji i problemów z płodnością. Nadwaga i otyłość mogą być również przyczyną obniżenia jakości życia poprzez wpływ na różne jego psychologiczne aspekty. Mogą zmniejszać poczucie własnej wartości i skuteczności, powodować zaburzenia nastroju i nadmierne odczuwanie negatywnych emocji. Otyłość może być przyczyną również zaburzeń odżywiania, fiksacji na punkcie odżywiania oraz dysfunkcji seksualnych. Należy tutaj zwrócić uwagę na to, że te konsekwencje mogą wystąpić, ale nie muszą i nie ma co się nimi martwić na zapas. Trzeba po prostu zwrócić uwagę na problem i sukcesywnie dążyć do tego, aby poprawić swoją masę ciała, w tym natomiast może pomóc specjalista, ale o tym za chwilę. 

Jak zapobiec otyłości?

Profilaktyka otyłości dzieli się na pierwotną, której celem jest ograniczenie zapadalności na tą chorobę oraz wtórną polegającej na zmniejszeniu ryzyka jej powikłań. My skupimy się na omówieniu tej pierwszej, w której dążymy do eliminacji czynników zwiększających ryzyko nadmiernej masy ciała.

Jak pisałam wyżej przybieramy na masie ciała wtedy kiedy spożywamy zbyt dużą ilość kalorii z dietą w stosunku do swojego zapotrzebowania kalorycznego. Jeśli tak się dzieje oznacza to, że nasza dieta nie jest prawidłowo zbilansowana. Częścią prewencji otyłości jest właśnie zadbanie o to, aby nasza dieta była zgodna z zasadami zdrowego odżywiania i jednocześnie dostarczała odpowiedniej do naszego zapotrzebowania ilości kalorii. Wiąże się to również ze zmianą nawyków żywieniowych na prawidłowe. 

Choć brak aktywności fizycznej nie jest bezpośrednią przyczyną otyłości, na pewno może być istotnym czynnikiem sprzyjającym jej rozwojowi. Udowodniono, że ryzyko otyłości zmniejsza się o 10% z każdą godziną spędzoną na umiarkowanym wysiłku fizycznym, a wzrasta o 12% z każdą godziną spędzoną na oglądaniu telewizji. Wdrożenie aktywności fizycznej do codziennego życia powoduje m.in. zmniejszenie ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy czy zaburzeń gospodarki lipidowej. Dodatkowo warto wspomnieć, że dodaje witalności, wprowadza w życiowy optymizm i poprawia samopoczucie. Z naukowego punktu widzenia uprawiana regularnie aktywność fizyczna powoduje zwiększenie naszych całkowitych wydatków energetycznych, dzięki czemu trudniej jest o przekroczenie całkowitego zapotrzebowania energetycznego (CPM) poprzez podaż kalorii wraz z dietą.

Jak leczyć otyłość?

Leczenie otyłości poniekąd przypomina jej profilaktykę. Również skupia się głównie na diecie oraz aktywności fizycznej. Terapia polega na dobraniu optymalnej diety niskokalorycznej, zgodnej z zasadami zdrowego odżywiania, dostarczającej odpowiedniej ilości błonnika, witamin i składników mineralnych. Zarówno dieta jak i zalecana aktywność fizyczna dobierana jest indywidualnie zgodnie z potrzebami oraz stanem zdrowia pacjenta. W poście “Odchudzanie w praktyce – na co zwrócić uwagę?” możesz przeczytać o tym jak zacząć, o czym pamiętać i na co uważać podczas procesu odchudzania, a także jak planować i realizować cele w tym kierunku. 

Czasami istnieje potrzeba wsparcia farmakologicznego lub leczenia chirurgicznego, jednakże w tych kwestiach decyzje podejmuje lekarz wraz z pacjentem.

Jeśli masz pytania związane z omawianą w tym poście tematyką serdecznie zapraszam do napisania ich w komentarzu. Z chęcią rozwieje wszelkie wątpliwości 🙂

PIŚMIENNICTWO:

• https://www.who.int/health-topics/obesity#tab=tab_1
• World Health Organization: The challenge of obesity in the WHO European Region. Fact sheet EURO 2005; 13: 1-4.
• https://ncez.pl/zdrowe-odchudzanie/praktyczne-porady/dystrybucja-tkanki-tluszczowej–lepsze-jablko-czy-gruszka-
• Przybylska D., Kurowska M., Przybylski P.: Otyłość i nadwaga w populacji rozwojowej. Hygeia Public Health 2012, 47: 28-35. 
• Szymocha M., Bryła M., Maniecka-Bryła I.: Epidemia otyłości w XXI wieku. Zdr Publ 2009, 119: 207-212. 
• Wąsowski M., Walicka M., Marcinkowska-Suchowierska E.: Otyłość – definicja, epidemiologia, patogeneza. Postępy Nauk Medycznych 2013, 26: 301-306. 
• Juruć A., Bogdański P.: Otyłość i co dalej? O psychologicznych konsekwencjach nadmiernej masy ciała. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, 1: 210–219.
• Kłosiewicz-Latoszek L.: Otyłość jako problem społeczny, zdrowotny i leczniczy. Probl Hig Epidemiol 2010, 91: 339-343.
• Szadkowska A., Bodalski J.: Otyłość u dzieci i młodzieży. Przew Lek 2003, 6, 9: 54-58.

Nie wiesz jak zmienić swoje nawyki żywieniowe na lepsze, jak poprawnie przejść proces odchudzania czy zadbać o swoje zdrowie? Serdecznie zapraszam Cię do kontaktu. Pod moją opieką dowiesz się wszystkiego co niezbędne, aby zadbać o siebie, swoją sylwetkę i o swoje zdrowie. Poprowadzę Cię przez cały ten proces i wspólnie zrealizujemy Twoje cele. 

 E-mail: gabrieladietetyk.kontakt@gmail.com lub skontaktuj się za pomocą zakładki kontakt